Adam Rymut*
Świętokrzyskie Kopalnie Surowców Mineralnych kontynuują tradycje firmy, która powstała w roku 1874 pod nazwą Przedsiębiorstwo Kopalń Marmurów Kieleckich. Za trzy lata będziemy więc obchodzić 150-lecie obecności na rynku wydobycia i sprzedaży wyrobów z kamienia. Od pierwszych lat swego istnienia firma zajmowała się eksploatacją i sprzedażą kamienia zarówno z kamieniołomów własnych jak i dzierżawionych. Kamień pozyskiwano z kopalń w okolicach miejscowości: Bolechowice, Morawica, Szewce, Ołowianka-Miedzianka, Zelejowa oraz Skrzelczyce. Znaczącym zadaniem firmy, zarówno w okresie międzywojennym, jak i w pierwszych latach powojennych było wykonywanie galanterii „marmurowej” i płyt z polerowanego kamienia który zyskał nazwę chęcińskiego marmuru. Elewacje z kamienia wykonanego przez poprzedniczkę ŚKSM można odnaleźć na Wawelu, w pierwszym budynku Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie, czy w Bibliotece Narodowej.
Również pierwsza kolumna Zygmunta była wykonana z kamienia wydobytego w kopalni Zygmuntówka (prawdopodobnie nazwę te otrzymała dla upamiętnienia miejsca z którego pozyskano surowiec na budowę Kolumny Zygmunta). Kopalnia ta wchodziła w skład firmy której tradycje kontynuują ŚKSM.
Po zakończeniu II wojny światowej, w 1946 roku od poprzednich właścicieli przedsiębiorstwo nabyło Zrzeszenie Pracowników Kieleckiego Przemysłu Marmurowego i Kamieniarskiego spółka z ograniczoną odpowiedzialnością – Fabryka Marmurów w Kielcach. W czerwcu 1946 roku przedsiębiorstwo zmieniło nazwę na Kielecki Przemysł Marmurowy i Budowlany – Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością – Fabryka Marmurów w Kielcach. W okresie od 5 listopada 1949 roku do 8 marca 1958 nad firmą trwał przymusowy zarząd państwowy ustanowiony zarządzeniem Ministra Przemysłu Lekkiego. Popularne Marmury Kieleckie zostały upaństwowione ostatecznie z dniem 1 lutego 1964.
Pod obecną nazwą zakłady pracują od stycznia 2016 roku. W skład firmy wchodzą trzy kopalnie dolomitu; kopalnia Laskowa, kopalnia Jaźwica, kopalnia Winna koło Łagowa (w tzw. zagłębiu dolomitowym województwa Świętokrzyskiego) oraz nieczynna już kopalnia piasku Suków (w trakcie rekultywacji).
Pisząc o naszych kopalniach należy wspomnieć o najciekawszej, zapomnianej kopalni, która znajdowała się w zachodniej części góry Zelejowa. Wydobywano w niej bloki skalne odspajane przy użyciu ręcznych narzędzi. Uzyskane bloki skalne transportowano do zakładu obróbki kamienienia mieszczącego się w m. Chęciny przy ulicy kieleckiej.
Po pocięciu i wypolerowaniu otrzymywano pięknie wybarwione płyty o charakterystycznej barwie nazwane Różanką Zelejowską lub „marmurem chęcińskim”. Płytami tymi wyłożono między innymi kaplicę na Wawelu, Bibliotekę Narodową Pałac Biskupi w Kielcach, Giełdę Papierów Wartościowych, obiekty sakralne i wiele innych obiektów użyteczności publicznej. Niektóre elementy kaplicy na Karczówce są wykonane z tego kamienia. Niestety kopalnia istniała tylko do końca lat 50 ubiegłego wieku i z dnia na dzień przestała istnieć co było bardzo dużym zaskoczeniem dla zatrudnionych pracowników.
Nie mniej ciekawą kopalnią głównie z górniczego punktu widzenia była kopalnia Korzecko k. Chęcin, w której rozpoczęto eksploatację po zamknięciu kopalni Zelejowa. Odbyło się tam w roku 1965 prawdopodobnie jedyne strzelanie komorowe w tej części Polski. Technologia tego typu robót górniczy jest skomplikowana i obarczona dużym ryzykiem, polegała na wydrążeniu w górze Rzepka chodnika z którego wykonano dwie komory. W komorach tych złożono ok. 6.5 t materiałów wybuchowych którym był amonit skalny. Wejście zostało zasklepione. W wyniku zdetonowania MW w komorze uzyskano ok. 80 000 t kamienia wapiennego, który zaspokoił potrzeby produkcyjne na 3 zmiany przez 6 miesięcy.
Kopalnia istniała do roku 1978, gdzie po wykonaniu rekultywacji wyrobiska i terenu wokół kopalni zastała zwrócona gminie Chęciny. Na terenie wyrobiska powstało Europejskie Centrum Edukacji Geologicznej należące do Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie miłośnicy geologii mogą zapoznawać się dziejami i historią naszej małej ojczyzny.
Do większości naszych byłych już kopalń, Bolechowice, Morawica, Szewce, Ołowianka-Miedzianka, Zelejowa oraz Skrzelczyce, które tworzyły historię i tradycje ziemi świętokrzyskiej poprowadzone są wspaniałe ścieżki dydaktyczne na których można miło spędzać czas ucząc się i odpoczywając.
W wyniku rozwoju nowego budownictwa i dróg stopniowo rezygnowano z obróbki kamieni i wytwarzania galanterii z kamienia, tak charakterystycznej dla produktów naszej firmy. Otwarto nowe kopalnie Kopalnia Laskowa, Kopalnia Winna oraz największą obecnie kopalnie Jaźwica, której wydobycie, sięgające 2 500 000m t/rok jest jednym z większych w rejonie świętokrzyskim.
Eksploatacja regionalnych bogactw naturalnych, jakimi w naszym regionie są wapienie, dolomity i piaski, zobowiązuje nas do dbania o środowisko aby być jak najmniej uciążliwym sąsiadem a także aby pozostałości po zamkniętych już kopalniach mogły być udostępnione społeczeństwu w celach rekreacyjnych i edukacyjnych. Przykładem takiego działania może być nasza nieczynna kopalnia Suków gdzie przeprowadzono rekultywacje w kierunku wodno-leśnym udostępniając społeczeństwu piękny zbiornik wodny w otoczeniu lasów sosnowych nad którym można odpoczywać i nie pamiętać o znacznej ingerencji człowieka w środowisko naturalne.
Wybranie odpowiedniego kierunku rekultywacji, prawidłowe zaprojektowanie i wykonanie rekultywacji gwarantuje sukces i zadowolenie użytkowników. Takim przykładem może być znany w całej Polsce amfiteatr na Kadzielni, o którym nie wszyscy wiedzą, że został wykonany w dawnym wyrobisku górniczym. Można w nim zwiedzać udostępnione jaskinie, spacerować ścieżkami edukacyjnymi i podziwiać z tarasu widokowego jeziorko o kolorze szmaragdu, którego poziom wody zmienia się w zależności od pory roku.
Nie mniej ciekawą formą rekultywacji jest utworzenie w miejscu wyeksploatowanej kopalni stanowiska edukacyjnego mogącego służyć dzieciom i młodzieży poznawać historie ziemi. Kierunek edukacyjny i utworzenie na terenie dawnej kopalni Wietrznia Geoparku Kielce pozwala podziwiać zjawiska krasowe i procesy tektoniczne, procesy mineralizacji, które przebiegały przed setami milionów lat. Utworzenie Rezerwatu Wietrznia pozwala mieć nadzieję, że miejsce to będzie również odwiedzane i podziwiane przez następne pokolenia. Niewielkie wyrobiska górnicze takie jak kopalnia Szewce, która została zamknięta w latach 60 ubiegłego stulecia po odkryciu w pobliżu Jaskini Raj są rekultywowane po kątem przywrócenia terenu lokalnej społeczności, powstają tam boiska sportowe, miejsca spotkań lokalnej społeczności. Większość tych nieczynnych wyrobisk górniczych jest połączona ścieżkami edukacyjnymi, pozwalającymi zapoznać się z historią regionu, w którym charakterystyczną cechą krajobrazu są najstarsze góry w Europie – Góry Świętokrzyskie.
Obecny niebywały rozwój firmy, dbanie o ekologie, wprowadzanie nowych rozwiązań służących poprawie środowiska, odbywa się przy dużym wsparciu właściciela – Agencji Rozwoju Przemysłu oraz załogi.
*Adam Rymut – jest w ŚKSM nadsztygarem (osobą wyższego dozoru ruchu specjalności górniczej), pracuje w firmie od 2008 roku.
